PSİKOLOG SAADET ELEVLİ

BEBEKLERDE MOTOR GELİŞİMİ     

PSİKOLOG SAADET ELEVLİ

  • 599

Motor beceri, bireyin bir eylemi gerçekleştirmek için uyumlu hareketleri sağlayan davranışları yapabilme yeteneğidir.  Büyüme daha çok çocuğun fiziksel olarak gelişimini ifade ederken, gelişme daha çok çocuğun yaşına göre beceri kazanması olarak değerlendirilmektedir. Örneğin yeni doğan bebeğin boyun kasları yeterince güçlü olmadığı için başını desteklemek gerekirken, bir süre sonra bebeğin tek başına bunu yapabiliyor duruma gelmesi bebeğin motor gelişim ile ilgili sürecini temsil etmektedir. 
Bebeklerde motor gelişim, ince motor ve kaba motor beceri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bebekler doğduğunda, genellikle refleksleri sonucu hareket ederler. Refleksler çevresel uyaranlara yönelik planlanmamış otomatik tepkilerdir. Örneğin, bir bebek üşüdüyse titreyebilir. Bu bir reflekstir çünkü bebek titremeyi düşünemez; bu, otomatik olarak gerçekleşir. Beyin gelişimi ile birlikte, refleks davranışlar azalmaya başlar ve motor gelişimi artar. Örneğin, daha büyük bir bebek, üşürse bir battaniyeye sarılabilir. Motor gelişim, bebeğin battaniyeye ulaşmasını sağlar. Birey, bebeklikten çocukluğa doğru ilerledikçe; hem kaba hem de ince motor gelişimi ilerler. Yaşamın ilk birkaç yılında, fiziksel olarak büyüme ve öğrenme deneyimleriyle çocuk, aktif olarak dünyaya katılmayı öğrenir. 
Bebeğin kaba motor becerilerini; gövde, kol ve bacak hareketlerini sağlayan yani büyük kas gruplarında meydana gelen işlevsellik olarak açıklayabiliriz. Başı dik tutabilme, dönme, oturma, emekleme, yürüme, zıplama, dengeli olma, bedeni kontrol etme becerileri kaba motor becerilere örnek gösterilebilir. 
Yeni doğanların motor becerileri çok sınırlı. Kasları henüz gelişmediği ve merkezi sinir sistemleri kas kontrolünü henüz sağlayamadığı için birçok hareketi istemli değil; refleks sonucu gerçekleştirmektedirler. Bebeklerde kaba motor gelişimi öncelikle başı dik tutmakla başlamakta ve ayaklara doğru devam etmektedir. Desteksiz oturma kaba motor becerilerin en önemli gelişim basamaklarından biridir. Her bebeğin bireysel gelişim süreci farklı olmakla beraber genel olarak bebeklerdeki kaba motor beceri gelişimi ile ilgili şunlar söylenebilir;
Bebeğin başını kontrol edebilme becerisi: 2-3 ay
Sırtüstü ya da yüz üstü dönebilme becerisi: 4-6,5 ay
Desteksiz oturma: 6-9 ay
Yardımsız yürüme: 10-18 ay
Merdiven inip çıkabilme: 20-26 ay
Tek ayak üstünde zıplama:3,5-4,5 yaş
İnce motor becerileri, çocuğun el ve parmaklarındaki kaslarını çalıştırabilmesi ile ortaya çıkmaktadır.   
Elle kavrama becerisi; Bebekler yenidoğan dönemindeyken içgüdüsel olarak elleriyle bazı nesneleri kavrayabilir ancak  4. aya kadar bilinçli olarak nesneleri tutamayabilirler. İlk aylarda daha çok yakalama, uzanma ve ağza götürme hareketleri, emeklemeyle birlikte ince motor becerileri de gelişmeye başlar ve nesnelere bilinçli olarak yaklaşıp zamanla kontrollü bir şekilde tutmaya başlayabilmektedirler. 
Parmakla kavrama becerisi; bebeklerin ellerindeki ince kaslar gelişmeye deneyimleri artmaya başladıkça parmaklarını daha iyi kullanmaya başlarlar. Parmak uçlarıyla nesneleri kavrama, bazı objeleri ucundan tutma, parmakla işaret etme gibi beceriler, ince motor gelişiminin önemli aşmalardır. İlerleyen zamanlardaki kalem tutma, kitap sayfası çevirme gibi beceriler de ince motor beceri gelişiminin bir parçasıdır. 
El-göz koordinasyon becerisi; Genellikle bebeğin 4. ayı ile başlamaktadır. Bebekler bu süreçten sonra hareketli nesneleri gözleri ile takip edebilir ve bulunduğu yere yönelerek tutmaya ya da yakalamaya çalışabilirler.
Her bebeğin bireysel gelişim süreci farklı olmakla beraber genel olarak bebeklerdeki ince motor beceri gelişimi ile ilgili şunlar söylenebilir;
Ellerini orta hatta birleştirebilme; 3-4 ay
Eşyalara uzanabilme; 4-6 ay
Baş ve işaret parmağını birleştirebilme, bu parmaklarla nesne yakalayabilme; 9-12 ay
Kağıt karalama; 18-24 ay
Dik çizgi çizebilme; 2-3 yaş
Bebeklerin motor gelişimlerinin desteklenmesi için, bebeğe fırsat verilmeli ve alan açılması çok önemlidir. Bir nesneyi tutmak ebeveyn için çok önemsiz gelebilir ancak, bebeğin küçük kas gelişimi için çok önemlidir. Zarar görecek, düşecek düşüncesi ile bebeğin kucaktan indirilmemesi yürüme becerisini geciktirebilir, aşırı korumacı tutum bebeğin motor gelişimini sekteye uğratabilir… Bu nedenle yaşına göre bebeğin yapabileceği eylem ve davranışlara güvenli bir alan sunularak bebeğe fırsat verilmelidir. 

Yazarın Diğer Yazıları