Temel İnsan Haklarından Yaşama Hakkının İhlalinde Trafik kazaları

Prof. Dr. Nihat Aycan (Karayolu Trafik ve Yol Güvenliği Derneği Muğla Temsilcisi)
Bir insan hakları gününü daha kutlarken, gereğince dikkate alınmadığı için görmezden gelinen diyebileceğimiz, ancak çok önemli insan hakları ihlaline yol açan bir olgudan söz edeceğim. Önce İnsan Hakları denildiğinde, açıklamayı en sade, yalın yapmak için sözcük anlamına bakalım. Hatta anlama da geçmeden, insan ve hak gibi iki sözcükle işe başlayalım. Buna göre insan ile insanın salt, sadece insan olması ve bu haliyle diğer varlıklardan ayrı tutulması anlaşılmalıdır. Hak ile de bir hukuk düzeni tarafından kişilere tanınan yetkiler ile bunlardan yaralanmayı kişilerin iadesine bırakılmış çıkarlar demeti anlaşılır. Demek ki insan hakları denilince bu iki sözcüğü birlikte açıklamak gerekecektir. Buna göre İnsan Hakları,  her bir insanın sadece “insan” olması nedeniyle, tüm kişilik ve değerlerini korumayı, geliştirmeyi amaçlayan evrensel kurallardır. Tanımdan anlaşılacağı gibi evrensel kurallar yasalarla anlamını bulacağı için, İnsan Hakları sadece olanlar değil, olması gerekenler olduğundan “dinamiktirler” ve bir “süreç” içerisinde gerçekleşirler. Kısaca İnsan Hakları “yaşanılan yere”, “etnik veya dini kökene”, “milliyet” ile “cinsiyet” vb.ne bakılmaksızın; her insanın kullanabileceği ve insan onuruna dayanan haklardır. İnsan Haklarını tanımlarken hangi yaklaşım tarzını benimsersek benimseyelim, onun uluslararası alanda taşıdığı anlamına mutlaka vurgu yapmak zorundayız. Yani bu hakların başta BM olmak üzere, bu alanda çalışan tüm uluslararası kuruluşların (Avrupa Konseyi) insan haklarını aynı şekilde tanımlayıp, kabul ettiği haklar olduğu ve vatandaşları için bu hakları koruma yükümlülüğünü üstlenmiş devletlerce imzalanmış sözleşme metinlerinden oluştuğudur. Sonuçta İnsan Hakları teorik, felsefi bir kavram değil, insanın hayat gerçeklerinden çıkartılmış genellemelerdir. Bu nedenle, kadın ya da erkek tüm insanlar bu haklara doğumla, hatta belirli koşullarla doğum öncesi dönemden itibaren sahip olurlar. İnsan hakları kendiliğinden, bir anda ortaya çıkmamış; bunları kazanmak için insanlık tarihi boyunca büyük mücadeleler verilmiştir. Kazanım sırasına göre, insan hakları; kişisel haklar ya da medeni haklar, siyasal haklar, sosyal haklar şeklindedir.
İnsanların temel kişisel haklarından yaşama haklarının en çok ihlal edildiği alan, insanların bio-psikoloik yapılarına doğrudan müdahalede bulunan trafik kazalarıdır. Temel yaşama hak ihlali ölümler, en çok trafik kazalarında olurken, yaralanma, maddi ve manevi kayıplar da yine trafik kazalarında meydana gelir. Türkiye’de çeşitli nedenlerle meydana gelmiş kazalara bakıldığında kazalar en çok karayolunda gerçekleşen trafik kazalarıdır. Karayolu trafiğinde meyana gelen her türden kaza, yüzde 90’sanın üzerinde insan unsurundan kaynaklanır. Bu acı, ama gerçek durum; karayolu trafiğinin ortaya çıktığı tarihten günümüze kadarki süreçte hep bilimsel bir gerçeklik şeklinde önümüzde durduğu, trafik kazalarıyla ilgilenen her alandaki bilim adamları ile uygulamacı trafik görevlileri tarafından defalarca belirtilmiştir. Önceden beri hem bilimsel, hem pratikte, toplum içerisindeki gerçek hayattaki uygulamacılar tarafından sıkça ifade edilmesine karşın, trafik kazalarının halen insan haklarını ihlalde en üst sırada olması nasıl açıklanabilir. Düz mantıkla ilk akla gelen trafik kazalarının gereğince önemsenmemesidir. Dolayısıyla bunu kökten çözümü, eskiden beri tarafımca bile işaret edildiği üzere, ülkemizde Trafik Güvenliği Eğitimine gerekli önemin verilmemesidir. Gelişmiş ülkeler, hatta Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin trafik güvenliği konusunda aldığı önlemlerle Türkiye’nin trafik güvenliğinde aldığı önlemler karşılaştırıldığında, ülkemizin bu konuda gerekli önlemleri almada oldukça yetersiz kaldığı, sadece trafik kazası verileri ile bile oldukça somut şekilde anlaşılır. Temel insan haklarından söz edebilmemiz için, önceliği trafik kazalarına vermeli ve işe hemen karayolu trafiğindeki kazalardan başlayıp gerekli önlemi alarak kazayı azaltmalıyız. 
Kayaklar 
Aycan, N.(2023). Trafik Bilinci' Konulu Panelde Çarpıcı Açıklamalar Yapıldı, https://www.sondakika48.com/trafik-bilinci-konulu-panelde-carpici-aciklamalar-yapildi/15357/, U.T. 10/12/2023
Aycan, N.(2023). Trafik Kültürü Oluşturmada Fahri Trafik Müfettişlerinin Katkısı, https://www.gercekfethiye.com/yazi/-prof-dr-nihat-aycan-/trafik-kulturu-olusturmada-fahri-trafik-mufettislerinin-katkisi/3812/, U.T.:10/12/2023
Aycan, N.(2023). Trafik Mağdurlarını Anarken, https://www.gercekfethiye.com/yazi/-prof-dr-nihat-aycan-/trafik-magdurlarini-anarken/3889/, U.T.:10/12/2023
Aycan, N, & Ş.(2013). Trafik Güvenliği Dersinin Öğretmen, Öğretim Üyesi ve Müfredat Bakımından İncelenmesi, https://silo.tips/download/4-karayolu-trafk-gvenl-sempozyumu-ve-sergs-8-10-mays-2013-congresium-ato-kongre,  U.T.:10/12/2023
Aycan, N.(2012). Trafik Güvenliği Dersinin Öğretmen, Öğretim Üyesi ve Müfredat Bakımından İncelenmesi, https://www.academia.edu/21764081/4_KARAYOLU_TRAF%C4%B0K_G%C3%9CVENL%C4%B0%C4%9E%C4%B0_SEMPOZYUMU_VE_SERG%C4%B0S%C4%B0_SE%C3%87%C4%B0LM%C4%B0%C5%9E_B%C4%B0LD%C4%B0R%C4%B0LER, 314-322. U.T.:10/12/2023
Aycan, N.(2008). Uygarlık Göstergesi Olarak Trafik, http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/2nci_Trafik_Surasi_Serbest_Bildiriler_II.doc, 563-569, U.T. 10/12/2023
Parmak, A.(2014). Türkiye’de Trafik Güvenliği Eğitimi ve Diğer Ülkelerdeki Uygulamalar, Ankara: 5. Karayolu Trafik Güvenliği Sempozyumu / Seçilmiş Bildiriler – 1, 154-159.
Yılmaz, H.(2014). Türk Eğitim Sisteminde Trafik Eğitiminin Yeri ve Yapılması Gerekenler, Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi 1(2), 11-21. http: //www.uysad.com, U.T.:10/12/2023