Serdar Kaya / Sağlık Olsun

Tüp Bebek nedir? IVF -ICSI -IMSI nedir?

Serdar Kaya / Sağlık Olsun

  • 5234


İnfertilite -Kısırlık Nedir? Kimlere İnfertil -Kısır Denilir?
Bebek sahibi olmak hemen hemen her çiftin hayalidir. Düzenli ilişkiye rağmen bir yıl süreyle hamilelik gelişmiyorsa farklı nedenlerden de olsa infertilite (kısırlık) varlığından söz edilir. Günümüzde tüm çiftlerin yaklaşık %15 ‘i kısırlık problemi yaşamaktadır. 
Bu problemi yaşayanların yapması gerekenler öncelikle kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmak, hayat tarz değişikliği, doğru zamanlamalı yumurtlama gününü hedefleyen ilişki ve doğru beslenmedir.
Doktora gidildiğinde çoğu zaman araştırmalara 1 yılın sonunda başlansa da; bu süre 37 yaş üzerinde 6 aydır. 40 yaş üzeri, adet düzensizliği olan, geçirilmiş tüp-rahim-yumurtalık ameliyatı olan, endometriozis (çikolata kisti olan), geçirilmiş pelvik infeksiyonları olan, kemoterapi öyküsü veya erkek faktörü olan kadınlarda ise beklemeden en kısa zamanda araştırmalara başlanmalıdır.
İnfertilite (kısırlık), çiftlerin ikisinden de kaynaklanabileceği için tedavinin de bu yönde hem kadın için hem de erkek için eş zamanlı ve çiftlere özel planlanması gerekmektedir. İnfertilite (kısırlık) tedavisinde özellikle son yıllarda teknolojik gelişmelerin de etkisiyle oldukça başarılı sonuçlara ulaşılmaktadır. 
Şimdi bunlardan en merak edilen tedavilerden biri olan ve günümüzde tüm gebeliklerin yaklaşık %1-3 kadarının elde edildiği Tüp bebek ‘ten bahsedelim:
Tüp Bebek Tedavisi Nedir?
Kadın ve erkek üreme hücrelerinin vücut dışında bir laboratuvar ortamında birleştirilerek anneye enjekte edilmesi işlemine tüp bebek tedavisi denilmektedir. Kadın üreme hücreleri -yumurtaların elde edilmesi için öncesinde günlük yapılan gonadotropin iğneleri ile yumurtalar hiperstimulasyon ile büyütülmedir.  Yumurtalar belli bir çapa ulaşınca çatlatma iğnesi ile yumurtalar olgunlaştırılıp döllenmeye hazır hale getirilmekte ve sonrasında da yumurtalar toplanmaktadır. Erkek üreme hücreleri -spermler de laboratuvara verildikten sonra döllenme işlemine geçilmektedir.
IVF (İn Vitro Fertilization) Nedir? ICSI (İntrastoplasmik Sperm Enjeksiyonu) Nedir?
Dış ortamda sağlanan bu suni döllenme eskiden uygulanan klasik IVF (İn vitro fertilization) denilen spermlerin toplanan yumurtalar etrafına bırakılması ile yapılabildiği gibi günümüzde sıklıkla uygulanan ICSI (İntrastoplasmik sperm enjeksiyonu) denilen her yumurtaya bir spermin mikroenjeksiyonu ile suni döllenme yapılması ve çeşitli evreleri geçirerek anne adayının rahmine yerleştirilmesi şeklinde yapılmaktadır. 

 
IMSI (İntrasitoplazmik Morfolojik Olarak Seçilen Sperm Enjeksiyonu) Nedir?
IMSI (İntrasitoplazmik morfolojik olarak seçilen sperm enjeksiyonu) ise yumurtaya mikroenjeksiyon yapılacak olan uygun sperm bakılırken, eskiden ICSI ile x400 büyütme ile spermler seçilirken; günümüzde IMSI ile x8000 yüksek büyütmeli dijital görüntüleme mikroskopu ile spermlerin incelenip genetik stabilizasyonun bozulduğu bilinen vakuol gibi bazı hücre içi yapıların tespit edilip; bu yapıları içermeyen spermlerin seçilmesi işlemine verilen isimdir.
Tüp Bebek Öncesi Yapılan Testler Nelerdir?
Tedavide ilk olarak çiftlerden derinlemesine bir sağlık taraması istenmektedir.
Spermiogram (3 gün ilişki olmadan bakılmalıdır)
Yumurtalık rezerv testleri adetin 2-3. Günü kanda FSH (follicle-stimulating hormone) ve E2 (estradiol), AMH (anti-Müllerian hormon) ve transvajinal ultrason ile yumurtalık antral folikül sayımı.
Adet öyküsü, Yumurtlama zamanında luteinize hormon pik düzeyi ölçümü, adetin 21. Günü-luteal fazda Progesteron ölçümü ile ovulatuar fonksiyona bakılması
Adet sonrası Tüplerin açıklığı, durumunun ve rahim duvarının değerlendirilmesi için HSG (Histerosalpingografi) veya histerosonografi testleri
TSH, Açlık Kan Şekeri, Prolaktin, Hemogram, Hepatit testleri, bazı seçili hastalarda Laparoskopi, Histeroskopi, Pelvik ultrason, Genetik testleri, Pıhtılaşma testleri

Tüp Bebek Tedavisi Hangi Durumlarda Yapılır?
Tüp tıkanıklığında
Ciddi erkek faktörde Spermin kalitesinde oluşan bozukluklarda
Genetik hastalık veya Talesemi taşıyıcı anne baba
Azalmış yumurta rezervinde
İleri anne yaşında
Diğer tedavi başarısızlıklarında 
Yumurtlama problemlerinde-Pkos
Açıklamayan infertilitede
Endometriozis
Tedavilerde Başarıyı Etkileyen En Önemli Faktör Olan Kadın Yaşının Önemi Nedir?
İnfertilite (kısırlık) nedenlerinden sonuca en belirleyici olanı ileri yaş sorunudur. Eğitim, kariyer, geçim derdi derken, geç evlilik yaşı ve çocuk isteğinin de ertelenmesi ile ileriki yaşlarda bebek sahibi olamama durumu yaşanabilmektedir. İleri yaşlarda yumurtalık rezervindeki azalmayla birlikte yumurta DNA’sında da hasar meydana gelir. Bu durum yumurta kalitesinin de düşmesine neden olur. 35 yaş üstü kadınlarda azalmaya başlayan gebe kalma oranları 40’lı yaşlara gelindiğinde hamilelik şansı daha da düşmektedir. Özellikle 40 yaşından sonraki kadınlarda kendiliğinden hamile kalma oranı yüzde 5’in altına inmektedir. Günümüz yardımcı üreme teknikleri teknolojileri sayesinde geleceğe dair gebe kalma şansı sağlanabilmektedir.  
Tüp Bebek Tedavisi Kaç Gün Sürer? Tüp Bebek Aşamaları Nelerdir? 
En sık yapılan antagonist siklusla yapılan tüp bebekte bu süre yaklaşık 15 gündür:
Yumurtalıkların Uyarılması -Hiperstimülasyonu aşaması: yaklaşık 8-10 gün sürer. Günlük yapılan gonadotropin iğneleri sonrası çok sayıda yumurtanın olgunlaştırılıp, birkaç günde 1 yapılan transvajinal ultrason kontrolleri ile yumurta takibi ile izlenmesi süresidir. Burada amaç olabildiğince fazla sayıda yumurta büyütülüp elde edilmesidir. 
Çatlatma iğnesi aşaması: Yumurtalar belli boyutlara büyüdüğünde çatlatma iğnesi yapılır. Böylece yumurtalar olgunlaştırılıp döllenmeye hazır hale gelir. 
Çatlatma iğnesi yapıldıktan 35-36 saat sonra yumurta toplanması aşamasına gelinir.
Yumurtaların Toplanması (OPU: oosit pick up) aşaması: Yumurtalar genel anestezi ile transvajinal usg eşliğinde alttan iğne ile toplanır. Bu işlem yaklaşık 2-5 dakika sürer. 
Döllenme aşaması: Spermiogram örneği alınıp embriyoloji laboratuvarında Embrioloji uzmanı tarafından klasik metot (IVF) ile veya mikroinjeksiyon yöntemi (ICSI) ile her bir yumurtaya bir sperm ile tek tek suni döllenme yapılır. 
Embriyo izlem aşaması: Oluşturulmuş embriyoların 3-5 gün laboratuvar ortamında vücut sıcaklığındaki inkübatör denilen kapalı sistem dolaplarda, özel solüsyonlar içerisinde ve steril şartlarda Embriyoskop denilen özel kamera sistemleri ile gelişmesinin sürekli izlenip transfer edilecek en sağlıklılarının seçilmesi aşamasıdır.
Embriyo transferi (ET) aşaması: OPU sonrası 3-5 gün izlendikten sonra transfer için seçilen Embriyo – Embriyoların, idrara sıkışık iken; rahim içine bir katater yardımıyla enjekte -transfer edilmesidir. 
Gebelik testi aşaması: Embriyo transferinden yaklaşık 10-12 gün sonrası ise herkesin merakla beklediği gebelik testi aşamasıdır.

Tüp Bebek Tedavisinde Hangi Yöntemler Kullanılır?
En sık yapılan Antagonist protokolden sonra diğer yöntemler olan, Long protokol gibi taze-fresh siklüs protokoller uygulanmaktadır. PKOS -Polikistik Over Sendromlu hastalarda OHSS (Ovaryen Hiperstimülasyonu Sendromu) önlenmesi için, tercih edilen rahim dinlendirmeli donmuş-freeze siklüsler yapılmaktadır. Yumurta sayısı az ileri yaş hastalara mini-ivf, havuz-pooling protokoller daha uygun yaklaşımlar olmaktadır.
Yumurta Embriyo Sperm Dondurma Nasıl Yapılır?
Yumurta- embriyo dondurma, sperm dondurma gerektiğinde vitrifikasyon -camlaştırma ile dondurma işlemi yapılmaktadır. Özellikle yumurta rezervi az olup ileriki yıllara doğurganlığını korumak isteyen hastalar için yumurta dondurma seçenekleri mevcuttur. Benzer şekilde kanser hastası olup ileriki yıllara doğurganlığını korumak isteyen hastalar için kemoterapi ve radyoterapi öncesinde kadında yumurta dondurma ve erkekte de sperm dondurma seçenekleri günümüz teknolojileri ile vardır.
Tese Nedir? Azospermik Hastalara Yaklaşım Nasıl Olmalı?
Azospermik hastalarda Üroloji ve Genetik uzmanları ile koordineli mulltidisipliner yaklaşımlar ile genetik testler ile incelendikten sonra; mikro TESE- testiküler sperm ekstraksiyonu ile spermler testisten biopsi yapılarak elde edilebilmektedir.   

Embriyolara Genetik Testler Nasıl Yapılır?
Döllenmiş olan embriyolara: 3. Günden sonra tercihen 5. Gün Blastokist aşamasındaki embriyoya yapılan blastomer biopsisi yapılır. Talesemi taşıyıcı anne baba veya Genetik hastalığı olan, tek gen hastalığı olan veya döllenme esnasında oluşabilecek genetik hastalıkların önlenmesine yönelik PGT-preimplantasyon genetik tanı, NGS-next generation sequencing, teknoloji tabanlı genetik testler sonrası yapılan tüp bebek tedavileri sayesinde; bu hastalarda da gebelikler elde edilebilmektedir.
Sonuç olarak: Tüp Bebek Tedavisinde çiftlerin sağlıklı bebeklere ulaşabilmesi için, tedavinin başlangıcında kadın ve erkeğin aynı ayda ve ayrı ayrı multidisipliner bir yaklaşımla değerlendirilerek kişiye özel yaklaşımlarla ve nedene yönelik doğru bir tedavi bilimsel gelişmeler rehberliğinde uygulamak başarıyı arttırmaktadır.


 

Yazarın Diğer Yazıları