Serdar Kaya / Sağlık Olsun

TÜP BEBEK GEBELİKLERİ SAĞLIKLI MIDIR?

Serdar Kaya / Sağlık Olsun

  • 7181

1976’da başlayan ilk tüp bebekten günümüze kadar gelişen teknolojiler ile tüm dünyada yaklaşık 7 milyon bebek tüp bebek tedavisi ile dünyaya gelmiştir. Günümüzde gelişmiş ülkelerde tüp bebek ile doğan bebeklerin, tüm bebeklere oranı %4,7’ye yükselmiştir. Tüm dünyada doğan bebeklerin %1,8’i tüp bebek olup; tüm dünyadaki ikizlerin %20’sini de tüp bebek gebelikleri oluşturmaktadır. 
 
Bu kadar çok sayıda olan ve artmaya devam eden tüp bebeklerde akla gelen soru ise tüp bebek ile doğan bebekler ne kadar sağlıklıdır?
Tüp bebek ile doğan gebeliklerde komplikasyonları daha sık görülür. Bunu arttıran en önemli iki neden çoğul gebelikler ve ileri anne yaşıdır. 
Tüp bebek ile olan çoğul gebelik komplikasyonları oranı kendiliğinden spontan olan çoğul gebelik komplikasyonları oranıyla aynıdır. Lakin tüp bebek ile olan tekil gebeliklerin komplikasyon oranı kendiliğinden spontan olan gebelik komplikasyon oranından fazladır. 
Tüp bebek ile doğan gebeliklerde ki artan komplikasyonların sebepleri tam ortaya konulmamış olsa da olası sebepler şunlardır:
Anne ve baba genetik özellikleri
Kısırlık ile ilgili olan altta yatan tıbbi sebepler
Sperm ile ilgili durumlar
Kısırlık için kullanılan ilaçlar
Embriyo kültürü, kültür mediumu, donma-saklama-çözme ve eğer yapıldıysa PGT (prenatal genetik testler) gibi laboratuvar ortamların şartları
Gebe takibindeki bazı farklı uygulamalar
Çoğul gebelikler
Kaybolan ikiz (vanishing twin): İkizlerden birinin erken dönmede kalp atımının durması, diğerinin devam etmesi 
Veya bu sebeplerin kombinasyonları olası sebeplerdir.
Tüp bebek gebeliklerinde kendiliğinen spontan olan gebeliklere göre daha fazla düşük doğum ağırlığı ve erken doğum görülmektedir.  
Biri tüp bebek diğeri spontan kendinden gebelik olmak üzere İki çocuğu olan aileler incelendiğinde ise kardeşlerde erken doğum veya düşük doğum ağırlığı açısından anlamlı fark bulunmamıştır. Yani tüp bebek gebeliklerinde daha fazla olan erken doğum veya düşük doğum ağırlığı olmasının sebebi tüp bebek tedavisinden daha çok bu hastaların ailesel özelliklerden kaynaklandığı düşünülmektedir. 
Yani kendinden de tüp bebekle de gebe kalabilen ailelerin özelliği erken doğum veya düşük doğum ağırlığı açısından farketmiyor ise kendinden gebe kalamayan ailelerin genetik ve yapısal özellikleri onların daha fazla erken doğum veya düşük doğum ağırlıklı bebek doğurmasını tetikliyor olabilir.

Tüp Bebek Gebeliklerinde Düşük Oranları Nasıldır?
Tüp bebek gebeliklerinde erken gebelik kayıp oranları spontan kendiliğinden gebe kalanlara göre çok az yüksek olmakla beraber yaklaşık olarak aynıdır. Tek gebeliklerde bu oran %25, en az bir tanesinde düşük olması ihtimali ikizlerde  %35 ve üçüzlerde de %55’tir.
Bunun en önemli sebebi de ileri anne yaşı ve ailelerin kısırlığa sebep olan nedenlerinin erken gebelik kayıplarına da sebep olabilecek olması olarak gösterilmektedir.
Spontan düşük oranları ise yaklaşık %16 olup donma çözme sikluslarda taze sikluslara göre çok az daha fazladır. 
    
Tüp Bebekte Konjenital Anomali Yani Sakatlıklar Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebek yapılanlarda konjenital anomali yani sakatlıklar %9 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalanlarda konjenital anomali- sakatlık ihtimali ise %4’tür. Kromozom ve genetik anomalileri de tüp bebekte daha sık görülür. İleri yaş bunda en önemli etmendir.
Kısırlığı olan çiftler kendinden gebe kaldığında da konjenital anomali olma oranları genel toplumdan fazla olmaktadır. Bu durumda konjenital anomalideki artış kısırlığın sebebine bağlı ve tüp bebek tedavisine bağlı veya ikisine birlikte de bağlı olabilir.

Tüp Bebekte Dış Gebelik Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebekte dış gebelik yaklaşık %2,2 sıklıkta görülür ve bu oran tubal sebeple gebe kalamayan hastalarda daha ön plandadır.

Tüp Bebekte Heterotopik Gebelik Ne Sıklıkta Görülür?
Heterotopik gebelik hem rahim içindeki bir gebeliğin; hem de rahim dışındaki bir dış gebeliğin aynı ayda görülmesidir. Bunun spontan kendiliğinde olma ihtimali 1/30000 iken; tüp bebekte çoklu embriyo tranferleri nedeniyle görülme ihtimali %1’dir. 

Tüp Bebekte Çoğul Gebelik Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebek yapılanlarda İkizlik %32 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalanlarda ikizlik ihtimali ise %3,4’tür. Çoğul gebeliklerde komplikasyonların daha fazla görülmesi nedeniyle, bu durum tek embriyo transferinin 2009’dan beri yaygınlaşmasıyla azaltılmaya çalışılmaktadır.

Tüp Bebekte Tek Yumurta İkizliği Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebek yapılanlarda tek yumurta ikizliği %1-5 oranda görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalanlarda tek yumurta ikizliği ihtimali ise %0,4’tür. Bu durumun embriyoların laboratuvar ortamı kültür medium ortamı ve embriyoların kültür mediumunda 5.-6. Güne kadar kalmasının tetiklediği düşünülmektedir.

Tüp Bebekte Düşük Doğum Ağırlığı, Gelişme Geriliği Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebekte düşük doğum ağırlığı (<2500gr) tekil olan gebeliklerde %6,5 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalan tek gebeliklerde düşük doğum ağırlığı ihtimali ise %2,5’dir. Tüp bebekte düşük doğum ağırlığı (<2500gr) toplam gebeliklerde %10-11 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalan toplam gebeliklerde düşük doğum ağırlığı ihtimali ise %4-6’dir. 
Tüp bebekte ileri derece düşük doğum ağırlığı (<1500gr) %2,5 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalan gebeliklerde ileri derece düşük doğum ağırlığı ihtimali ise %1’dir. 
İkizlerde tüp bebek veya spontan kendiliğinden gebe kalma arasında düşük doğum ağırlığı açısından anlamlı fark yoktur.  Bunun sebebi ikizliğe bağlı etkilerin yeterince baskın olduğu için tüp bebeğin etkilerini gösterememesi olabilir. 

Tüp Bebekte 37 Hafta Altı Erken Doğum Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebek yapılanlarda 37 hafta altı erken doğum %11-12 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalanlarda 37 hafta altı erken doğum ihtimali ise %5-6’dır.

Tüp Bebekte 32-33 Hafta Altı Erken Doğum Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebek yapılanlarda 32-33 hafta altı erken doğum %2-3 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalanlarda 32-33 hafta altı erken doğum ihtimali ise %0,7-1’dir.

Tüp Bebekte Erken Doğum Ve Düşük Doğum Ağırlığı Birlikteliği Ne Sıklıkta Görülür?
Tüp bebekte düşük doğum ağırlığı ile erken doğum yapılması birlikteliği tekil olan gebeliklerde %6,6 görülürken; spontan kendiliğinden gebe kalan tek gebeliklerde düşük doğum ağırlığı ile erken doğum yapılması birlikteliği ihtimali ise %4,7’dir.  Bu durumu anne yaşı, doğum sayısı, gebeliğin haftası, çoğul gebeliğin sayısının azaltılması prosedürleri ve kısırlığın sebebi gibi faktörler etkilemektedir.
İkizlerde tüp bebek veya spontan kendiliğinden gebe kalma arasında düşük doğum ağırlığı ile erken doğum yapılması birlikteliği açısından anlamlı fark yoktur. Bunun sebebi ikizliğe bağlı etkilerin yeterince baskın olduğu için tüp bebeğin etkilerini gösterememesi olabilir.    
Donma çözme siklus gebe kalan tekil tüp bebeklerde ise düşük doğum ağırlığı ve erken doğum oranları spontan kendiliğinden gebe kalan tek gebelikler ile yaklaşık benzer oranlardadır. Bunun sebebi embriyonun daha doğal bir rahim içi zarı endometriyuma tutunması olabilir. 

Tüp Bebekte Nörolojik Gelişim, Zihinsel Ve Duygusal Gelişim Kendiliğinden Gebe Kalanlara Göre Nasıldır?
Tüp bebekte psikomotor, davranışsal, bilişsel, sosyal-duygusal gelişimler, okul çağı gelişimi ve zihinsel hastalıklar (otizm, dikkat eksikliği –hiperaktivite ve zeka geriliği) açısından spontan kendinden gebe kalanlara göre anlamlı fark bulunmamıştır. 
Çoğul gebeliklerde ise erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve gelişme geriliği daha fazla görüldüğü gibi bu durum nörolojik gelişim, zihinsel ve duygusal gelişim açısından bir risk artışı teşkil edebilir. 

Tüp bebekte kanser ne sıklıktadır?
Taze siklüs tüp bebek tedavisi ile çocukluk çağı kanseri görülme sıklığı arasında risk artışı bulunmamıştır. 

Tüp Bebekte Gebelik Komplikasyonları Ne Sıklıktadır?
Tekil tüp bebek gebeliklerinde plasenta aşağıda olması, plasenta ayrılması, gebeliğe bağlı şeker hastalığı, gebelik zehirlenmesi ve sezeryan oranları görece daha fazla görülür. 
Donma çözme siklus tüp bebeklerde plasenta aşağıda olması ve plasenta ayrılması daha az görülür. Bu durum rahim içi zarı endometriyumun donma çözme siklus tüp bebek tedavisinin implantasyon zamanında endometriyuma daha az ilaca maruziyeti ile açıklanabilir.
Düşük ve anne kanında kalp atım durması da bir miktar daha fazladır. Doğum sonrası kanama, yoğun bakım ihtiyacı ve sepsis de bir miktar daha fazla görülür. Doğum sonrasında ise bebekte astım görece bir miktar fazladır.

Sonuç olarak: 
Tüp bebek ile doğan gebeliklerde komplikasyonlar daha sık görülür. Bunu arttıran en önemli iki neden çoğul gebelikler ve ileri anne yaşıdır. Kendinden gebe kalamayan ailelerin genetik ve yapısal özellikleri onların daha fazla komplikasyon yaşamasını tetikliyor olabilir.
 

Yazarın Diğer Yazıları