HELİKOPTER EBEVEYNLİK

Helikopter ebeveynlik; çocuklarıyla aşırı derecede ilgili olan, çocuk odaklı yaşayan, çocuğu için planlar yapan, çocuklarına fazlaca yardım eden, onlar yerine program yapan, yöneten ve müdahale eden ve mükemmeliyetçi olan anne babanın tutumlarını ifade eden kavramdır (Berger ve Luckmann, 2008).
Çocuklarına karşı aşırı ilgi ve hakimiyet tutumu daha çok genç kuşak ebeveynlerde, tek veya az çocuklu ailelerde ve yüksek sosyoekonomik düzeye sahip bireylerde gözlenmektedir. Bu tutuma sahip ebeveynler, çocuklarına karşı sergiledikleri davranışlarının farkında olduklarını, bu davranışlarının sebebinin ise akademik rekabetin olması, mevcut ekonomik ve sosyal sistemin işleyişi ve toplumda çocuklara yönelik suçların artması olarak belirtmişlerdir. 

Helikopter ebeveynlerin özellikleri arasında çocuklarıyla ve onun yaşadığı her problemle aşırı derecede ilgilenme, sorunları çözebilecek olmasına rağmen çocuğuna bırakmadan tüm sorunları çözme, çocuğunun okul hayatıyla ve okul başarısıyla fazlaca ilgilenme, çocuğunun hayatını planlama, yönetme, katılacağı etkinliklere, kurslara çocuğu adına karar verme, hedef belirleme gibi tutumlar yer almaktadır. 

Helikopter ebeveyn tutumuna sahip anne ve babalar çocuklarının okul başarısı ile yakından ilgilidir. Ayrıca çocuğunun okul hayatının yanı sıra tüm alanlarına müdahale etmektedir. Helikopter ebeveynlerin bu tutumları dikkatlice incelendiğinde bu davranışlarının altında yatan sebebin ebeveynlerin kendi egoları olduğu belirtilmiştir. Bu tutuma sahip anne ve babalar çoğunlukla „biz bugün resim yaptık‟, „bugün okulda yıldız aldık‟ gibi çoğul özne kullanarak çocuklarının adına konuşmayı tercih etmektedir. Bu iletişim şekline baktığımızda aslında karşılıklı, yoğun ve etkili bir iletişim olduğu düşünülse de, iletişim içeriğinde sadece çocuktan beklenen ideal davranışlar, beklentiler, sorumluluklar ve öneriler vardır. 

Helikopter ebeveynler sürekli olarak çocuklarının etrafında dolanan, her problemle karşılaştıklarında onları problemlerinden kurtaran ve çabucak çocuklarının yanında olan, onlarını strese karşı koruyan, sürekli destek olan, onay veren ve çocuklarının çevresinde dönüp duran ebeveynlerdir. Helikopter ebeveynlik, tipik ebeveynlik çizgisini aşan ve çocukların bağımsız olma fırsatlarını da engelleyen bir ebeveyn yaklaşımıdır.

Helikopter ebeveyn tutumu sergileyen anne babaların beklentileri, niyetleri iyi olsa da, bu tutumun çocuklar üzerine olumsuz etkileri olduğu görülmektedir. Çocukların problem çözme becerilerinin gelişimi engellenmekte, yetişkinlik döneminde depresyona yatkınlık gelişimine zemin hazırlamakta, kimlik ve özgüven gelişimi ile ilgili sorunlara neden olmakta, bağımlı kişilik gelişimi neden olmakta, benlik saygısında düşüşe ya da narsist kişilik gelişimine zemin hazırlamaktadır. 

Helikopter ebeveynlerin çocuklarının, yaşamlarının ileriki dönemlerinde diğer çocuklara oranla daha çok duygusal sorun yaşadığı saptanmıştır (Kouros ve ark., 2017). Ayrıca helikopter ebeveynlerin çocuklarının sosyal alanları incelendiğinde bu çocukların karar vermede zorlandığı ve bireyselleşememe ile gelişen bağlanma sorunları yaşadıkları gözlenmektedir (Farley ve Kim-Spoon, 2014). Bu tutumla yetiştirilmiş çocuklar yaşıtlarına göre daha fazla depresyon, öfke, anksiyete sorunları ve psikosomatik sorunlar yaşamaktadır (Fischer ve ark., 2007). Bunun yanı sıra, bu çocuklar ebeveyninden ayrılamama ve böylece bağlanma sorunları, hayatları ile ilgili durumlarda karar verememe ve seçim yapamama gibi sorunlarla karşılaşmaktadır.

Helikopter ebeveynliğin okul öncesi dönemde stres ve kaygıya neden olduğu, bunlara ek olarak çocukluk döneminde psikolojik sağlığı olumsuz etkilediği, ergenlik döneminde yüksek anksiyete ve depresyona neden olabileceği ve yetişkinlikte ise düşük özyeterlilik, düşük yaşam doyumu ve kötü psikolojik sağlığa neden olabileceği literatürde belirtilmektedir (Yılmaz ve Büyükcebeci, 2019).
Değişen ve dönüşen dünyada ekonomik, politik, duygusal pek çok faktörün de etkisiyle günümüzde çekirdek ailelerde ebeveynler çocuklarını gözlemlemek, korumak kollamak adına çok daha fazla zaman harcamakta ve yaşanan pek çok gelişme onları farkında olmadan helikopter ebeveyn tutumları sergilemelerine sebep olmaktadır.

Helikopter ebeveynler çocuklarına olan bu yaklaşımları ile aslında onları sorunlardan uzak tutmaya çalışsalar da temelde bu davranış stilleri çocukları zorluklar karşısında savunmasız bırakabilmektedir. İyi niyetli olarak yapıldığı düşünülse de bu tarz yaklaşımlar ilerleyen süreçlerde çocukların yaşamlarında istenmeyen sonuçlarla karşılarına çıkabilmekte ve gelişimleri üzerinde negatif etkiler yaratabilmektedir. Çocuk odaklı yaşamak, çocukları için devamlı surette endişelenmek, onları pamuklara sarmak ebeveynlerin de yaşamlarını kısıtlayan, yaşam kalitelerini düşüren bir etken olarak karşılarına çıkabilir. 
Bu nedenle ebeveyn olarak hem kendinize hem de çocuğunuza izin verin… Bırakın çocuğunuz kendi kanatlarını kendisi güçlendirsin ve zamanı geldiğinde yuvadan uçabilsin…

Kaynaklar
Berger PL, Luckmann T. (2008). Gerçekliğin Sosyal İnşası/ Bir Bilgi Sosyolojisi İncelemesi. İstanbul: Paradigma Yayıncılık, s.70-74.
Farley JP, Kim-Spoon J. (2014). The development of adolescent self-regulation: reviewing the role of parent, peer, friend, and romantic relationships. Journal of Adolescence, 37(4), 433-440.
Fischer JL, Forthun LF, Pidcock BW, Dowd DA. (2007). Parent relationships, emotion regulation, psychosocial maturity and college student alcohol use problems. Journal of Youth and Adolescence, 36, 912–926
Kouros CD, Pruitt MM, Ekas NV, Kiriaki R, Sunderland M. (2017). Helicopter parenting, autonomy support, and college students‟ mental health and well-being: The moderating role of sex and ethnicity. Journal of Child and Family Studies. 26(3), 939–949
Yılmaz H, Büyükcebeci A. (2019). Bazı Pozitif Psikoloji Kavramları Açısından Helikopter Ebeveyn Tutumlarının Sonuçları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 9(54), 707-744.