Osmanlı'dan gelen Yörük geleneği, 'Boğa güreşi'

Türkiye'de sadece Artvin, Muğla ve Aydın'da Osmanlı döneminden günümüze kadar devam eden Yörük kültürünün bir parçası olan ‘Boğa Güreşi' geleneği yaşatılmaya devam ediyor. Temmuz-Ekim aylarında hafta sonlarında düzenlenen boğa güreşlerine binlerce vatandaş 35-40 derece sıcağa rağmen izlemek için arenayı dolduruyor. Yörük kültürünün yaşatılması için boğalar için aylık 10 bin lirayı bulan harcama yapılıyor.

Güreş tarihlerini dernekler karar veriyor

Muğla'da yıllardır geleneksel olarak devam eden boğa güreşlerinin yaşatılması amacıyla Menteşe, Yatağan ve Ula ilçelerinde Boğacılar Derneği kuruldu. Dernekler yaz sezonu öncesi bir araya gelerek yaz aylarında hangi ilçede, ne zaman boğa güreşi yapılacağının programını yapıyor. Farklı ilçelerdeki boğa güreşi programlarının aynı hafta çakışmaması için yapılan program Muğla Valiliğine gönderilerek gerekli izinler alınıyor.

Türkiye'nin tek güreş arenası Ula'da

Yağlı güreşlerde olduğu gibi boğa güreşlerinde de değişik boyda ve kiloda güreşler yapılıyor. Güreşleri kazanan boğa sahiplerine kupa veriliyor. Muğla yöresinde ve diğer illerde boğa güreşleri genellikle Haziran-Kasım aylarında ve Pazar günleri yapılıyor. Muğla'da sadece Boğa güreşi organizasyonu için Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın destekleri ile Ula ilçesinde Boğa Güreşi Arena'sı yapıldı. Ula'nın görevi başında vefat eden Belediye Başkanı İsmail Akkaya adını taşıyan güreş arenası ve sosyal tesisleri Türkiye'nin ilk güreş arenası olma özelliğini taşıyor.

Boğaların bakımı, güreşlere hazırlanması Aydın'da farklı, Muğla'da farklı. Aydın'da sezon öncesi boğalar zeytinlik ve yamaç alanlar saban ile sürülerek boğalar antrenman niyetine sabana vurularak güreşlere hazırlanıyor. Muğla'da ve Artvin'de ise boğalar yürütülerek spor yaptırılıyor ve güreşlere hazırlanıyor.

Boğa fiyatları araba parası

Güreş boğalarının güreşlere hazırlanması ve bakımı ekonomik olarak büyük fedakârlık isterken, özellikle baş boğaların satış fiyatları araba parasına eş değerde. Başboğalar 500 bin lira ile 1 milyon lira arasında değişen fiyatlara satılıyor. Boğa sahipleri, boğa güreştirmenin ekonomik boyutundan daha çok hem geleneğin, kültürün yaşatılması, hem de kendileri için bir tutku olduğunu açıkladı.

Ula ilçesinde yıllardır boğa güreştiren, her güreşe iştirak eden Mustafa Barut, “Bizim bu kültürümüz çok geçmişe dayanıyor. Yörük kültürüne. Eskiden genelde boğa güreşleri olarak değil bağ bozumu zamanında atalarımız hayvanları pulluk ile çift sürerek güreşlere hazırlıyordu. O gelenek şimdi biraz kırıldı. Şu anda sadece Aydın'da devam ediyor. Boğalar ile çift sürme incir arası, zeytin arası işi devam ediyor” dedi.

“Bir boğanın aylık maliyeti 10 bin lira”

Güreşen boğaların kategorileri hakkında bilgi veren Barut, “Hayvanların yaşına göre, kilosun göre kademe kademe kategorileri var bunların. Desteden başlıyor, tozkoparan, büyük ayak, küçük ayak, orta, başaltı ve baş olarak devam ediyor. Boğaların güreşlere hazırlanması maliyetli. Bir boğanın aylık maliyeti 10 bin lira. Yemi, sporu, bakıcısı gibi en az 10 bin lira maliyeti var bir boğanın. Bir baş boğanın ortalama fiyatı kilosuna ve pehlivanlığına göre değişiyor. Bu rakam 500 bin lira ile 1 milyon lira arasında değişiyor” dedi.

“Vatandaşımız bu kültürü seviyor”

“Boğa güreşleri Aralık ayı gibi bitiyor. Güreşler bittikten sonra dernekler bir araya geliyor. Ula'da Menteşe ve Yatağan'da dernekler var. Bu dernekler bir araya gelerek güreş tarihlerini belirliyorlar. Milli Parklar Müdürlüğü'ne dilekçe veriyoruz. Milli Parklardan Muğla Valiliği bünyesinde bir kurul ve üç ayda bir toplanan. Bu kurula gidiyor ve izin çıkar ise güreş tarihleri onaylanıyor. Bizim vatandaşımız bu kültürü seviyor” dedi.

Hanımağa Tütüncü: “Bu iş gönül işi”

Muğla boğa güreşlerinin ilk Hanım Ağası olarak bilinen ve çok sayıda baş boğanın sahibi Fazilet Tütüncü, boğa güreşlerinin bir tutku olduğunu, para ile ölçmenin doğru olmadığını söyledi. Tütüncü, “Bu güreşler rant haline geldi. Çoluk çocuk eline kaldı. Evveli bizim boğalarımız gelirdi Aydın'dan Muğla'dan Ula'da güreş yapacak isek gelirdi. Boğalar bir yere takılırdı. İki-üç arkadaş kilo tespit ederdi. Hakem heyeti gelir kiloları belirler ve çatılırdı (eşleştirildi). Şimdi güreşler bir ay önceden çatılıyor. Ben bizim yaptığımız güreşleri görmüyorum şimdi. Maliyet çok yüksek. Bu iş maliyet ile yapılmaz zaten. Bu işi maliyete bağlarsan yapılmaz. Bu iş artık geleneksel kültürümüzü devam ettirmek için yapıyoruz biz bunu. Oğlumun küçük boğası var. 1 milyon lira verseler vermeyiz. Ticaret ile bu iş yapılmaz. Bu iş gönül işi gönül” dedi.