Fethiye Körfezi, 300 milyon dolara temizlenir

Fethiye körfezinin temizlenebilmesi için turizmciler devletten ve Muğla Büyükşehir Belediyesi ile Fethiye Belediyesi'nden önemli bir adım atmalarını beklerken, Fethiye Kent Meclisi çalışma grupları da Fethiye Körfezi raporu yayınlamıştı. Yıllar öncesi İstanbul Haliç'in temizlenmesinde görev yapan Yüksek İnşaat Mühendisi Atak Zeren yerleştiği Fethiye'de yüzeysel olarak yaptığı incelemelerin ardından körfezin temizlenmesi için hangi çalışmaların nasıl yapılabileceğini değerlendirdi. FRT Televizyonunda arkadaşımız Erdoğan Cankuş'un hazırlayıp sunduğu Pozitif Düşünce programında İnşaat Yüksek Mühendisi Atak Zeren ile Çevre Sağlığı teknisyeni Hasan Sertel Fethiye körfezini ve nasıl bir proje ile temizlenebileceğini enine boyuna anlattılar. Fethiye'nin körfez kirliliği, körfeze yapılması planlanan marina ve yat yanaşma yerlerinin durumu, Fethiye'nin ulaştırma, trafik, gürültü ve otopark sorunları konuşulup tartışıldığı program ilgi ile izlendi.
KÖRFEZ SORUNU
Atak Zeren Fethiye körfezine gelen derelerin yanı sıra Karagözlerdeki yat çekek yerinin körfezin kirliliğinde büyük etken olduğunu belirtti. Fethiye'de kirliliğin önlenmesi için 2. Karagözlerden açık denize dağın altından bir tünel açılmalı fikrinin yaygın olduğunu ancak bu düşüncenin körfezin temizliğine fayda sağlayamayacağını belirtti. Zeren “Kirlilik için burada bir “tünel çözüm olur” düşüncesi yaygın..Bakın tünel açılırsa su nereden nereye akacak. Açıktan körfeze mi, körfezdenaçığami? Körfezden açığa akacak gibi gözüküyor. Çünkü Körfez dere suları ile besleniyor.Suyu daha yüksek.Suyun açık denizden körfeze girişi de şövalye Adası yanlarından olacak..Bu akıntı yeterli olacak mı? Bu tünelin çapı ne olmalı? Tünel cebri olarak yani fanlarla akıntı sağlamalı mi? Bu Tünel Körfezi daha da doldurur mu? Ekolojik denge ne olur. Su üstü ve Körfez altı canlılığı nasıl etkilenir? Kıyılar nasıl etkilenir.?Bu soruların cevabı için hidrolik laboratuvarlarında 10- 20 yıl deneyyapılmadan karar verilemez. Aksi halde bir ekolojik felaketle karşılaşılabilir” dedi. Fethiye çevresinde denizin doldurulması da bir cinayettir diyen Atak Zeren “deniz doldurularak yapılacak iskele, marina ve her türlü kıyı bandı bana göre yanlış olur. Biliyorsunuz Karasuda Denizden yer kazanmak için yapılan mahmuzlar, mevcut ve çok değerli kıyı şeridini de aldı götürdü” ifadelerini kullandı.
HALİÇ'TE NE YAPILDI?
Atak Zeren Haliç'in durumunu ve nelerin yapıldığını bir bir anlatıp “Kirlilik için İstanbul Haliç te de burada da uygulanan ve zaman zaman yapılan Körfez dip taraması.Çok pahalıdır. Asla sonuç alınamayacak ve başa çıkılamayacak bir çabadır. Körfezde de Haliç de de başa çıkılamayankörfezindolması ve koku problemi.Haliç de bu işin böyle devam edemeyeceği anlaşıldı ve köklü çözüme gidildi. Halicin iki yakasına akan tüm sanayi atıkları kesildi. Sanayi buradan taşındı. Hepsi yeşil alan oldu.Haliç kıyısındaki tüm pis sukolektifleriarıtmaya gönderildi. Haliç'le bağlantısı kesildi.Halice akan dereler ıslah edildi. Tertemiz akar hale geldi. Meşhur Kağıthane deresi gibi.Haliç'in dibindeki çamurun yaklaşık 2-3 milyon m3 uçamur pompaları ve borularla Alibeyköy tarafına taşındı. Burası şimdi düzenlendi ve harika bir Fuar eğlence merkezi ve park alanı.Son olarak, Halicin iki yakasına 2,20 metreÇapında boylu boyunca borular döşendi. Bu borular pompa yardımıylasuyu halicin kenarlarından aldı. Ve Marmara denizinin derinliklerine taşıdı. Taşımaya devam ediyor.Haliç böyle temizlendi. Şimdi Vapur seferleri yapılıyor. Balık tutuluyor. Koku tamamen kayboldu.” dedi.
FETHİYE KÖRFEZİNDE NE YAPILMALI?
Zeren “Fethiye Körfezi'nin temizlenmesi için,Körfeze gelen tüm dereleri, daha Fethiye içine girmeden, yukarılarda, tam çökeltmeli ve arıtmalıyız.Körfeze gelen sular Mutlaka temiz olmalı. Kaçak kanalizasyon bağlantıları varsa bunlar önlenmeli.Yağmur suyu bağlantıları ihtiyaç varsa, ıslah edilmeli. Bu derelerdeki köprüler yükseltilerek altından Kanal trafiğigeçecek şekle getirilmeli. Şehir trafiğine ve güzelliğine katkıda bulunmalıdır.Körfezdeki tüm tersane benzeri yapılar ve derme çatma kaçak iskeleler kaldırılmalı.Bilinçli bir şekilde şehrin canlılığını koruyacak ölçüde iskele ve kısa süreli kalmak şartıyla,yat limanı yapılmalı.Körfezde esaslı ve kalıcı bir dip temizliği yapılmalı.Arıtma, 300-500.000 kişiye göre yapılmalı” dedi.
AYRINTILI ŞEKİLDE ANLATTI
Atak Zeren “Fethiye körfezinde alg patlaması yeni oluyor. İzmir körfezinde 50-60 yıldır mevcut. Alg dediğimiz şey ilk olarak tek hücreli bir canlı. Bu canlıların bu kadar patlaması için 2 şey lazım biri sıcaklık yaz aylarında görülür. İkincisi ise yakınlardaki tarım arazilerine kullanılan gübrelerin toprağa oradan suya oradan da körfeze ulaşması besin kaynakları oluyor. Arıtmadan gelen suyun körfez içine bırakılması. Bununla ilgili tedbirler alındığı zaman alg sorunu çözülecektir. Halk arasında deniyor ki 3-4 kilometrelik bir tünel açalım. Fakat bu çok tehlikeli bir durum. Doğru düzgün bir ölçüm yapılsa hemen hemen körfezdeki su yüksekliği deniz seviyesinden yüksek. Yaklaşık 10 ve 20 metre olduğunu tahmin ediyorum. Körfeze 6 dereden su geliyor. Bu derelerden gelen su körfezin suyunu yükseltiyor. Önce derelerden gelen su Şövalye adasının sağından gidiyor, açık denizden de Şövalye adasının solundan temiz su geliyor. Tünelleri açtık su nereden akacak? Açık denizden körfeze mi, körfezden mi açık denize? Körfezden açık denize akacak gibi görünüyor çünkü körfez dere suları ile besleniyor seviyesi daha yüksek bu yüzden körfezden denize doğru gidecek. Bu akıntı yeterli olacak mı? Çok şüpheli, durup dururken biz bu tüneli açtığımız zaman bir bakarız su akmaz nereden bilebiliriz? Tünel pompajla mı sağlanacak? bu da düşünülebilir. Ancak ana soru şu bu tünelden körfezden açık denize yada açık denizden körfeze bir noktadan su gelirse bundan 10 sene sonra körfeze ne olur? Bu cins projeler şöyle yapılır; Bir üniversitenin bir futbol sahası kadar bir hidro dinamik laboratuvarı vardır. Orada siz deniz üzerine ne yapmak istiyorsanız 100 metre mesafede olan açık denizi 1 metreye indiren projeler yaparsınız. Ve bu laboratuvar da bütün arazi topoğrafyasını ve su altı topoğrafyasını koyarsınız altına kaya ise taş, kum ise ince kum koyarsınız aynı yer altındaki yapı buraya da teşekkül ettirilir. Sonrada buradan çok daha evvelden akıntılar buraya teşekkül ettirilir. Daha sonra siz ne yapmak istiyorsanız yaparsanız. Emin olduğunuz zaman da projenizi uygulamaya başlarsınız. Tünel konusunda üniversitelerden çok uzun süreçli destek alınmalı. Ancak ben bu belirsizlikten ve bu doğa ile büyük çapta oynamaların dan bir mühendis olarak çok karşıyım. Tünel konusuna toptan karşıyım. Basit ama etkili bir önerim var. 1.'si ilk adım bu Fethiye körfezine gelen bütün dereler daha Fethiye şehrine girmezden evvel mutlaka durdurulmalı, bir havuz içine alınmalı ve çökertilmeli, biyolojik ve fiziksel arıtması yapılmalı. Bu temizlemeyi derelerin üzerinde yapmalıyız denizin içinde değil. Bir kere bu havuzlar yapılacak ve bunların devamlı temizlenmesi de ucuz. 2.si Fethiye'nin arıtması doğrudan bir ana kanal vasıtası ile körfeze akıtılıyor. Bu körfez dışına alınmalı, derin deniz deşarjı yapılmalı. Karapınar deresi doğru ıslah edilir ise Fethiye içerisinde belki de 5-7 kilometre arası uzunluğunda üzerinde hafif tramvay taşıyabilecek bir kanal oluşturulabilir. Eskişehir'de bunun örneği var.Hem bu turistik açıdan da faydalı olabilir.” dedi.
Zeren, Fethiye körfezinden 2-3 milyon metreküp dip çamurunun Üzümlü yolu üzerindeki bir bölgeye pompalama sistemi ile çıkartılması çok daha uygun olacaktır. Dip çamurunun atıldığı bölgede daha sonra Haliç'te olduğu gibi çok güzel bir yerleşme alanı sağlanabilecektir. Bu projenin bir yılı proje çalışması ile geçerse toplam 5 yılda Fethiye körfezi hem kirleticilerinin önlenmesi hem de projenin tamamlanması için yeterli bir süredir. Bu proje 5 sene içerisinde 300 milyon dolar para ile halledilebilir. Eğer altında bir para ile yola çıkılırsa işlem yarım kalır ve doğru işlem yapılmaz. Müjde. Hepsi bu kadar. Körfez artık tertemiz. Ve kokusuz olacaktır” dedi.
FETHİYE OLARAK BİR ARAYA GELMELİYİZ
Yıllar önce çalıştığı kamu kurumunda Fethiye körfezinden numuneler alarak laboratuarlarda analizlerini gerçekleştirten Hasan Sertel Fethiye körfezindeki alg oluşumunun kaynağının arıtma tesisinden gelen sulardan kaynaklandığını belirtti. Her ne kadar bu sular arıtılmış olsa da körfeze verildiği için deniz dibindeki bitkilerin alg patlamasına yol açtığını derelerin çökertmelerinin yapılması ve yat çekek yerinin taşınmasıyla sorunun azaltılabileceğini ifade etti. Öncelikle arıtma tesisinden gelen suların körfeze bırakılmaması gerektiğini bir başka yere deniz dibi deşarj yapılmalı diyen Hasan Sertel analiz sonuçlarının açıklanması gerektiğini ifade etti. Sertel Fethiye'de bütün siyasiler bir araya gelerek Fethiye körfezinin temizlenmesi için Ankara'ya gidilmelidir. Fethiye'nin siyasi olarak bir araya gelmesi lazım. Gidip Ankara'da ağlamazsanız size sıra gelmez. Konuyu bilen bilinçli bir kişinin konuyu takip etmesi gerekiyor. Tabi tek bir kuruluşun veya tek bir kişinin yapabileceği bir şey de değil. Yapılacak proje en son teknolojiye göre ortaya konulup araştırılmalıdır. Bazı mühendislerin durumu bilip insanları yanlış projelere yönlendirmesi can sıkıcı oluyor. Biz dolmayacak körfezi doldurduk. Devlet Su İşleri Eşen çayından Fethiye'ye doğru bir sulama kanalı açtırmış. Daha sonra bu suya çok fazla ihtiyaç kalmamış, yer altı suyunu kullanmış. Biz aslında Fethiye olarak su zenginiyiz. Körfezin katillerinden bahsediyorum şu an. Kışın Eşen çayı kendi güzergahına verilmesi gerekirken Fethiye körfezine verilmiş. Devlet Su İşleri kendi yaptıkları kanaletler, köylere su basmasın diye, nasıl olsa körfezin sahibi yok diye yıllarca Eşen çayının fazlası körfeze aktı. 1997 yıllarında ilçe başkanı olduğum sıralar Devlet Su İşleri'ne gittim, takip ettim ve suyu kapattırdım. O dönemde körfeze verilmesini engelledim. Eğer devam etseydi şimdi burası dümdüz futbol sahası olacaktı. İkinci neden ise arıtmadır. Bu arıtmanın 100 litre suyunun 40 litresi arıtılmış değil. Yer altındaki yosunları besleyerek bu arıtma suyu bunları obez hale getirdi ve bu yosunlar istila etti. Zemindeki çamur pompalanmalıdır. Pompalayacağımız yer de Üzümlü yolu üzerindeki vadiye atılabilir. Üzümlü'den Çatalarığa döşeyeceğimiz borularla hiçbir yeri kazmadan Fethiye körfezi temizlik projesini hayata geçirebiliriz” ifadelerini kullandı.