Fethiye'de halk ağzı Fethiye'ye gelecekseniz bu kelimeleri öğrenmelisiniz 

Muğla’nın Fethiye ilçesinde yaşayan yerli halkın büyük çoğunluğunu Yörükler oluşturuyor. Dışarıdan tatil için Fethiye’ye gelen turistlerin Fethiyelilerle konuştuklarında verdikleri tepkiler ise oldukça eğlenceli… Fethiyeliler, Yörük ağzını kullanarak kendileriyle pek tabi anlaşabilirken dışarıdan gelen insanlar ise bir Fethiyelinin konuşmasını anlamakta güçlük çekebilir. Fethiyeliler nasıl bir şiveye sahiptir? Bir Fethiyeli ile konuşurken nelere dikkat etmek gerekiyor? Yörük şivesini anlamak zor mu? Daha önce duymadığınız, duyduğunuzda şaşırdığınız Fethiye dili ve edebiyatını sizler için açıklamalı olarak incelemeye aldık.

Bir Fethiyeliyi “Voyn” diye bağırırken görürseniz ve duyarsanız asla panik olmayınız! Birisi, diğerine Voyn diye bağırıyorsa, bunun anlamı “Hey” veya “Şişşt” ve hatta bazen de yerine göre “Selamünaleyküm” anlamına gelebilir. Fethiyeli biriyle karşılaştığınızda Voyn diye seslenirseniz, yadırganmayacaksınızdır. 

“Ende/Hende” Bu seslenme biçimi Fethiyeliler tarafından oldukça sık kullanılmaktadır. Fethiyeliler özellikle eğlenceli kişiliklere sahip olduklarından dolayı yabancıların yanında bu seslenme şeklini daha fazla kullanmayı severler. İlk duyduğunuzda anlamakta zorlanabileceğiniz bu seslenme biçiminde iki Fethiyeli kendi aralarında konuştuklarında oldukça renkli görüntülere sahne olabilir. “Ende” Şu ve şuradaki anlamına gelmektedir. “Ende, o çatalı sofraya getir” en basit örneklerdendir. 

“Hordaa” Çok karmaşık değildir. Ama yaşlı bir Fethiyeliden duyduğunuz Yörük ağzını anlamakta zorlanabilirsiniz. Gençler konuşuyorsa eğer anlamanız pek kolay olabilir. “Hordaa” orada ve ilerideki anlamına gelmektedir. 

“Kaktırmak” İlk duyduğunuzda “Ne oluyor be?” diye hesap sormak isteyebilirsiniz ama “Kaktırmak” ittirmek anlamına gelmektedir. “Endeegapıyı gaktır da az soğu hava girmesin içeri” örnek cümlelerden biri olabilir. 

Duyup da anlamayacağınız kelimelerden birisi de hiç şüphesiz “Tüngümek” evet yanlış okumadınız! “Tüngümek” zıplamak anlamına gelir. Fethiye’nin yerlileri için sıradan bir kelimedir. Cümle içinde Fethiyelice kullanmak gerekirse şöyle diyebiliriz; “Yaataan üstünde tüngüyüp durma, buban (baban) kızacak! Tam karşılığına bakacak olursak eğer, “Yatağın üzerinde zıplayıp durma, baban kızacak!”

Aynı zamanda “Buba” baba, “Aba” abla anlamına gelmektedir. Size birisi bu şekilde seslendiğinde gülümsemeniz, bir Fethiyeliyi mutlu edecektir. Çünkü Fethiyeliler Yörük şivesini kullanırlarken hem eğlenir hem de mutlu olurlar. Sıcak memleketin sıcak kanlı insanlarınla birlikte paylaşım içinde olmak harika bir duygu. 

“Dınnacık” daha önce duymadığınıza eminim! İlk duyduğunuzda tekrar tekrar sormak isteyeceğiniz bir kelimedir. “Dınnacık” hem azıcık hem de şuncacık ile aynı anlama gelmektedir. Bu seslenme şeklini genelde Fethiyeli teyze ve amcalardan duymanız mümkündür. Yeni yetişen genç kardeşlerimiz Yörük şivesini yaşlılar kadar sık kullanmamaktadır. Ancak bir genç birey kendisinden yaşça büyük birisiyle konuştuğunda, dile hakim olarak konuşur ve eşlik eder. 

“Dangıramak!” bu kelime zevksiz bir konuşma sırasında yüzünüze söylenebilir. “Ne dangırdayıp duru bu?” gibi bir cümle duymanız mümkündür. 

“Nişleyon” Bir Fethiyeliye bu şekilde seslenirseniz, büyük bir sohbetin başlamasına neden olabilirsiniz. “Nişleyon” ne yapıyorsun anlamına denk gelmektedir. Karşınızdaki insan biraz sitemkarsa, hemen gün içerisinde yaptıklarını ve son zamanlarda başına gelen iyi veya kötü şeyleri size sıcak kanlı şekilde anlatmaya başlayacaktır.

“Zıbıdak” Tekrar tekrar okumak istemenize hak veriyorum, bir daha okuyunuz. Sesli okumanız bittiyse bu kelimenin anlamı ıslanmak anlamına gelir. Fethiye kışları fazlasıyla yağmur alan bir bölgedir ve buradaki insanlar ıslandıklarında bu kelimeyi kullanırlar. 

BONUS: Bir Fethiyeli atasözü derki; “NetçezVoyn!”