Ekran mı kitap mı? Teknoloji ile Gelen Değişim
Dijital teknolojiler, günlük hayatımızın her alanında olduğu gibi okuma alışkanlıklarımızda da köklü değişikliklere yol açtı. Bu süreci kapsamlı bir şekilde ele alan Altınbaş Üniversitesi İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulama ve Araştırma Merkezi (İSGAM), dijitalleşmenin okuma davranışları üzerindeki etkilerini araştıran önemli bir çalışma gerçekleştirdi. İSGAM Müdürü Dr. Serdar Ay, dijital dönüşümün okuma alışkanlıklarına getirdiği yenilikler hakkında önemli veriler paylaştı.
Dijitalleşme, Bilgiye Erişimi Kolaylaştırıyor
Dijital teknolojilerin günlük yaşamımıza entegrasyonu hızla artarken, müzikten eğitime, iş hayatından sosyal yaşama kadar birçok alan bu teknolojilerin etkisi altında. Özellikle okuma alışkanlıklarımız, dijitalleşmenin getirdiği avantajlardan doğrudan etkileniyor. Basılı materyallerin yerini dijital platformların almasıyla birlikte, bilgiye erişim daha hızlı ve kolay hale geliyor. İSGAM'ın yaptığı çalışma da bu sürecin okuma davranışlarımızda köklü değişimlere neden olduğunu ortaya koyuyor.
Basılı Yayınlardan Dijitale Geçiş: Deneyim Aynı Değil
Çalışmayı yürüten Dr. Serdar Ay, basılı materyallerin kullanımında azalma olduğunu belirtti. TÜİK verilerine göre, 2022 yılında Türkiye’deki gazete ve dergi sayısında yüzde 9,2 oranında bir azalma gözlemlendi ve toplam tiraj yüzde 8,3’lük bir düşüşle 848 milyon seviyesine geriledi. Ancak basılı kitapların dijitalleşmeye rağmen hala tercih edildiğini vurgulayan Ay, "Dijital kitaplar pratik olsa da basılı kitapların sunduğu fiziksel deneyim hâlâ okurlar için büyük önem taşıyor" dedi.
Dijital Okumanın Avantajları ve Çevresel Faydaları
Dr. Serdar Ay, dijital platformların bilgiye hızlı erişim imkanı sunduğunu ve çevresel faydalarının da dikkate alınması gerektiğini belirtti. “Dijital okuma, kâğıt kullanımını azalttığı için çevre üzerinde olumlu bir etkiye sahip. Ağaç kesiminin önüne geçilmesi, sürdürülebilirlik açısından önemli bir kazanım” diyen Ay, dijital kitapların çevreye dost çözümler sunduğunu ifade etti.
Sesli Kitap Pazarı Hızla Büyüyor
Sesli kitapların yaygınlaşmasının da dijitalleşmenin önemli bir parçası olduğuna dikkat çeken Ay, bu formatın özellikle görme engelli bireyler ve zaman kazanmak isteyenler için pratik çözümler sunduğunu belirtti. "Seyahat ederken veya spor yaparken kitap dinlemek, dijital teknolojilerin sunduğu büyük bir avantajdır. 2030 yılında sesli kitap pazarının 33,59 milyar dolara ulaşacağı öngörülüyor" şeklinde konuştu.
Ekran ve Basılı Kitap Okumanın Farkları
Dr. Ay, ekrandan okumanın anlama performansı üzerindeki etkilerini de değerlendirdi. Clinton'un 2019 tarihli meta-analiz çalışmasına göre, basılı kitaplardan okumanın ekrandan okumaya kıyasla daha yüksek anlama performansı sağladığı tespit edilmiştir. Ancak Yaman ve Dağtaş’ın 2013'te yaptığı araştırma, ekrandan okumanın bazı durumlarda öğrencilerin okuma performansını olumsuz etkilemediğini, uzun ve karmaşık metinlerde ise ekrandan okumanın daha zorlayıcı olabileceğini öne sürüyor.
Ekranların Uyku Üzerindeki Olumsuz Etkisi
Ekranlardan yayılan mavi ışığın uyku düzeni üzerinde olumsuz etkiler yarattığına da değinen Ay, mavi ışığın melatonin salgısını baskılayarak uyku kalitesini düşürdüğünü belirtti. Bu durum, dijital cihazlardan okuma yaparken dikkat edilmesi gereken bir sağlık riski olarak öne çıkıyor.
Z Kuşağı ve Dijital Gelecek: Basılı Kitaplar Hâlâ Değerli
Dr. Serdar Ay, dijitalleşmenin Z kuşağı üzerinde büyük bir etki yarattığını ve bu neslin okuma alışkanlıklarını dijital platformlara kaydıracağını öngörüyor. Ancak, basılı kitapların sunduğu tatmin ve deneyim kaybolmayacak. “Dijitalleşme kaçınılmaz, fakat basılı kitapların sağladığı eşsiz deneyimler de değerini koruyacak” diyen Ay, gelecekte okuma alışkanlıklarının dijital ve basılı formatlar arasında bir denge bulacağını vurguladı.