Menopoz Semptomlarında Hormon ve İlaç Seçimi

Menopoz, ileri yaş ile yumurtalıklardaki yumurtaların östrojen ve progesteron hormonlarının üretiminin çok azalması veya yumurtalıkların cerrahi alınması ile birlikte adet olamama ve ateş basması, kuruluk, duygu durum değişiklikleri gibi bazı semptomların görülmesi halidir.  
Menopoz Yaşı Nedir?
Kadınların yüzde 95'i son adet dönemini 42 ile 55 yaşları arasında görebilmektedirler. Özellikle 40 yaş altında erken menopozdan bahsedilir.  
Östrojen ve Progesteron Nedir? 
Kadınlık hormonu olarak bilinen östrojen her ay adette dökülen rahim iç tabakasını kalınlaştırarak, döllenmiş bir yumurtanın olası implantasyonu- yerleşmesi için rahim içerisine hazırlık yapar. Genital bölgeler de östrojene duyarlı olup; östrojen vajinal kuruluğu önler. Kalsiyumun metabolizmasını olumlu etkileyerek; kemik erimesine koruyucudur. Kan kolesterol seviyelerini olumlu etkiler.
Progesteron ise adet ortası östrojenin rahim içi tabakasına olan kalınlaştırıcı etkilerini dengeleyerek sekresyon denilen rahim iç tabakası bezlerinin oluşmasını sağlar ve böylece döllenmiş bir embriyonun rahim içine implantasyonu için imkan sağlar ve gebeliğin devamında da hamileliğin sürmesine yardımcı olur. Kan basıncına olumlu etkileri olur. Ruh hali ve uyku durumlarını olumlu etkileri olur. Progesteron, ileri yaşta da östrojenin rahim içi kalınlaştırıcı etkilerini dengeleyerek rahim içi zarını inceltir ve rahim kanseri riskini azaltır. 
Menopozda Neler Olur?
Adet düzensizlikleri, gecikmeler ve derken adetin kesilmesi gerçekleşir. Doğurganlık özelliği sona erir. Östrojen düşüklüğü nedeniyle ateş basması, gece terlemeleri, uyku sorunları görülebilir. Ruh hali değişimleri, hafif depresyon veya sinirlilik olabilir. Bel çevresi kilo alma görülebilir. Vajinal kuruluğa bağlı cinsel ilişki problemleri, ilişki ağrısı ve cinsel isteksizlik yaşanabilir. İdrar problemleri, idrar kaçırma ve ani idrar yapma ihtiyacı olabilir. Kuru cilt, ağız, gözlerde kuruluk ve ciltte yaşlanmaya bağlı leke ve kırışıklıklar görülebilir. Eklem ağrıları olabilir, kemik mineral yoğunluğunda azalma, kalça ve omurga çökme kırığı riski ve boyda kısalma olabilir.
Hormon Tedavisi Nedir?
Hormon tedavisi, menopozda azalmış olan östrojen ve progesteron seviyenizi yükseltmek ve menopoz semptomlarının bazılarını hafifletmek için kullanılır.  Hormon tedavisi almanın faydaları olduğu gibi; bazı riskleri de vardır. Hormon tedavisi gerekip gerekmediği ise bu çerçevede doktorunuz ile konuşulmalıdır. 
Hormon Terapisi Almanın Faydaları Nelerdir?
Sıcak basmalara ve gece terlemelerine iyi gelir. Vajinal kuruluk ve ilişki ağrısına iyi gelir. Kuru, kaşıntılı cilt semptomlarına iyi gelir. Kemik erimesi ve kemik kırılma riski ve diş problemleri azalır. Eklem ağrıları azalır. Kan şekeri kontrolüne fayda sağlayabilir. Duygu mood değişikliklerine iyi gelebilir. Daha erken yaşlarda başlanan hormon tedavisi Alzheimer ve bunama riskinde azalma yapabilir. Kolon kanseri riskinde azalma görülebilir.  
Hormon Terapisi Almanın Riskleri Nelerdir?
Rahimi olan hastalarda östrojen ile birlikte bir progesteron alınmıyor ise rahim kanseri riski artabilir. Uzun süreli kullanımda meme kanseri riski artabilir. Kan pıhtılaşması riski ve felç riski artabilir. Safra kesesi taşı görülme sıklığı artabilir. Belli bir yaşın üzerinde geç hormon tedavisine başlanırsa bunama riski artabilir. 
Hormon Terapisi ve Meme Kanseri İlişkisi Nedir?
Meme hormon duyarlı bir organ olduğu için; meme kanseri olan hastalar ise kesinlikle sistemik hormon tedavisi almamalıdırlar. Östrojen ve progesteron kombin hormon tedavisi almak, uzun vadede meme kanseri riskinde bir artış yapabilir. Bu yüzden östrojen ve progesteron kombin hormon tedavisi alan hastaların düzenli yıllık genel cerrahi meme kontrolleri mamografi ve meme ultrasonları ile takipleri gereklidir. Artan meme yoğunluğu, mamografinin yorumlanmasını zorlaştırabileceği de akılda tutulmalıdır. Sadece östrojen tedavisi alan rahimi alınmış hastalarda ise meme kanseri riskinde anlamlı bir artış görülmemiştir.
Hormon Terapisi Almanın Kalp Sağlığı İçin Kullanımı Var mıdır?
Olası faydaları ve riskleri birlikte düşünüldüğünde sadece ileri yaşa istinaden kalp hastalığını (özellikle kalp krizi veya felç) önleme amacıyla hormon tedavisi önerilmez.
Hormon İlaçları Nelerdir?
Östrojen içeren ilaçlar, sıcak basması ve diğer menopoz semptomlarının giderilmesi için mevcut en etkili tedavidir. Ağızdan alınan tablet şeklinde, cilde yapıştırılan bant şeklinde vajinal krem, vajinal tablet, vajinal halka şeklinde olanları da vardır. Tablet olanları sadece östrojen içeren veya östrojen + progesteron birlikte içeren şekillerde olurlar. Menopoz semptomlarını hafifletmek için, kemik azalmasını önlemek için en düşük östrojen dozu tercih edilmelidir.
Rahim var ise sadece östrojen almak rahim içi zarı kalınlığı arttırıp rahim kanseri riski arttırabileceğinden ötürü: östrojen + progesteron birlikte içeren preparatlar alınmalıdır. Progesteron, östrojenin rahim içi kalınlaştırıcı etkilerini dengeleyerek rahim içi zarını inceltir ve rahim kanseri riskini azaltır.  
Günlük hormon düzeyleri değişken olan kanamalı hormon preparatları olduğu gibi; sabit hormon içeriği olan kanamasız hormon preparatları da vardır.
Rahimi olmayan rahmi cerrahi olarak alınmış kadınlarda ise progesteron alınmasına gerek yoktur. Tek başına alınan östrojen kullanımı, rahim alınmış hastalarda östrojen ve progesteron kombin tedavisine göre daha az uzun dönem risk taşır. Bu hastalarda östrojen tek başına alınır. Her gün hap veya cilde yapışan patch-yama olarak düşük dozda östrojen tercih edilir. 
Vajinal atrofi, kuruluk veya genitoüriner sendrom için vajinal östrojen krem veya tabletler de tercih edilebilir.  Bu hastalarda iki ile dört haftalık vajinal östrojen tedavisinden sonra semptomlarda iyileşme gösterirler. Sonralarda daha düşük dozlar tercih edilmelidir. Semptomları iyileştirmek ve bu iyileşmeyi sürdürmek için gereken tedavi süresi hastalar arasında değişebilir ve her hastanın vajinal atrofi semptomlarının derecesine göre bireyselleştirilmelidir. Düşük doz vajinal östrojen tedavisi, düşük yan etki riskine bağlı olarak süresiz olarak kullanılabilir.
Kimlere Hormon Tedavisi Önerilmez?
Hamile olanlar, karaciğer hastalığı olanlar. meme kanseri veya rahim kanseri geçirmiş veya geçiriyor olanlar, anormal vajinal kanaması olanlar, kan pıhtılaşma hastalığı veya vücudunda pıhtı atma riski yüksek olanlar, felç veya kalp krizi veya damar hastalıkları olanlara hormon tedavisi önerilmez.
Hormon Tedavisinin Yan Etkileri Nelerdir?
Düzensiz lekelenmeler, meme hassasiyeti, duygu durum değişiklikleri, ödeme bağlı az kilo alımı, baş ağrısı, ciltte lekelenmeler, östrojen patch-yama altı cilt tahrişi görülebilir.
Hormon Tedavisini Ne Kadar Süre Kullanmalıyım?
Standart yaklaşım 60 yaş altına kadar 5 sene hormon tedavisi verilmesi şeklinde olmaktadır. Ancak her hastanın özelliği ve sağlık durumları farklı olduğundan kişiselleştirilmiş tedavi yaklaşımları daha uygun olur.
Çoğu kadın için, son adet döneminden sonra 10 ile 20 yıl boyunca bile sıcak basmaları devam edebilmektedir. Bu yüzden hormon tedavisini ne kadar süre alabileceğiniz konusunda bir zaman sınırı yoktur.  Semptomları gideren en düşük doz hormon tedavisi seçilip tedavi planı her yıl doktor kontrolünde yeniden değerlendirmelidir.
Hormonel Olmayan Terapiler Nelerdir?
Östrojenin kontrendike olduğu, östrojeni iyi tolere edilemeyen veya östrojeni bırakınca tekrarlayan semptomlar yaşayan ancak östrojene yeniden başlamak istemeyen kadınlar için hormonal olmayan diyet değişiklikleri, egzersiz ve kilo yönetimi, antidepresanlar gibi diğer bazı ilaç tedavileri ve bilinçsel davranışsal terapiler, hipnoz, meditasyon gibi seçenekler de vardır. Bu hastalarda nöroloji, psikiyatri ve psikoloji uzmanları ile birlikte ortak yaklaşımlar ile de hastalara daha faydalı olunabilir.
Sonuç olarak; Menopozda hormon tedavisi alma kararının daha çok kişiselleştirilmiş olması gerekir.  Doktorunuz ile riskleri ve faydaları, yaş, aile ve tıbbi öykü ve menopoz semptomlarının şiddeti göz önünde bulundurulup ona göre karar verilmelidir. Menopoz semptomlarını hafifletmek ve/veya kemik erimesini önlemek için gereken en düşük östrojen dozu tercih edilmelidir. Risk grubu oluşturmayan hastalarda daha uzun süren tedaviler verilebilir. Hastalar düzenli meme muayeneleri mamografi meme ultrasonları, jinekolojik ve Dahiliye kontrollerini yaptırmalıdırlar. Bazı hastalara Nöroloji, Psikiyatri ve Ortopedi kontrolleri de gerekebilir. Hormon için tek kullanım yolu ağızdan olmayıp cilt üzeri yapışkan patchler ve vajinal tablet ve kremler de seçenekler arasındadır. Bunların haricinde Diyet değişiklikleri, egzersiz ve kilo yönetimi, meditasyon, hipnoz ve diğer bazı alternatif seçenekler gibi hormonal olmayan seçeneklerinin de var olduğu hastalara hatırlatılmalıdır.