FETÖ Sanıklarına Tek Tip Elbise

Ben sessiz sinemanın son dönemlerine yetiştim. Gerçi o zamanlar sesli sinema icad edileli belki yirmi yılı aşkın zaman geçmişti ama yine de sessiz sinemanın titrek kalıntıları ara sıra ekranları süslüyordu. O günlerin en gözde komedileri arasında Şarlo’nun ve Lorel- Hardi ikilisinin filmlerini hatırlıyorum. Bunlar kısa filmlerdi; oyuncular sahneye çıkar, klasik bir takım komik hareketler yapar ve film biterdi. Filmlere çoğunlukla fon müziği olarak hızlı çalınan bir piyano eşlik ederdi. İşte bir gün yine komşumuz teyze ile sinemaya gitmiştik. Konulu filimden önce Lorel-Hardi filmi çıktı karşımıza. Yanılmıyorsam iki kahramanımız da ABD hapishanelerinden birinde mahkûm rolünü oynuyorlar ve kaçmaya çalışıyorlardı. Dikkatimi çeken mahkûmların giysileri oldu. Hepside siyah beyaz enine çizgili tulumlar ve aynı desenli şapkalar giymişti. Komşu teyzeye şöyle sordum : “Bu amcalar neden hepsi böyle çizgili giyinmişler? Nereye gidiyorlar? Kapıdan çıksalar ya.” Kadıncağız bana şöyle cevap verdi : “Evladım, bu amcalar yaramazlık yapmışlar. Polis amcalar da onları oraya kapatmış. Şayet kaçarlarsa herkes onları tanısın diye böyle çizgili tulumlar giydirmişler”. Sonraları okuduğum Red Kit çizgi romanındaki Dalton Kardeşlerin hapishane giysileri de aynı biçimdeydi. Şimdi gözlerimin önünde şöyle bir görüntü var; FETÖ sanıkları hepsi çizgili tek tip elbise giymiş, ayaklarını birbirlerine bağlayan zincirleri sürüye sürüye duruşma salonuna geliyorlar. Hiçbir taşkınlık yok, bağırıp çağırma, debelenme, sağa sola laf atma yok. Başlarını öne eğmiş, yaptıklarının pişmanlığı omuzlarını çökertmiş bir biçimde ağır ağır ilerliyorlar. Acaba nasıl olurdu diye düşündüm. Yalnız FETÖ sanıkları değil, tüm sanıklara tutuklanır tutuklanmaz tek tip giysi verilse ve tutukluluk halleri süresince bunları giymeleri zorunlu tutulsa nasıl olur diye düşünüyorum. Lorel-Hardi filmlerinin geçtiği 1930’lar ABD hapishanelerindeki gibi çizgili olmaları da şart değil. O zamanlar belli ki hapishanelerden çok kaçan oluyordu; şimdilerde bu iş o kadar kolay değil. Yalnız hapishanelerde değil, genelde üniformanın amacı kişilerin başkalarından ayırt edilmesini sağlamak dışındaki içlerindeki bireyci benlik duygularının bastırılmasıdır. Üniforma içindeki kişi kendini dış dünyadan farklı hisseder, o içinde bulunduğu ortamın bir parçasıdır artık. Öne çıkmak, sivrilmek, fark edilmek istekleri zamanla körelir. Öyle bir gün gelir ki ona o üniformayı giydirenlere tabi olmuştur artık. İşte o zaman tutuklular karşısında cezaevi görevlilerinin olsun, mahkemelerin olsun işi oldukça kolaylaşmıştır artık. Direnme gücünü kaybeden tutuklu mahkemede sağa sola tehditkâr davranışlarda bulunamaz, mahkemeye gelirken gösteri mahiyetinde yerlerde tepinmek aklına gelmez. Her şeyden önemlisi yalan kurgulama becerisini büyük ölçüde kaybetmiştir, sorgucu karşısında gerçekleri saklaması eskisine oranla daha zordur. Bir de özellikle Türk mahkemelerinde geçerli olan başka bir durum var. Bürokrasimiz 1900 yılların ilk yarısından kalma bir alışkanlığı henüz bütünüyle üzerinden atmış değildir. Onların inancına göre temiz, düzgün giyimli, kravatlı, takım elbiseli insan makbul insandır. Hâkim karşısına çıkmışsa bile o bir kader kurbanıdır, ona göre farklı muamele görmelidir. İşte birçok davada sanıklar önceki yaşantılarında belki de hiç giymedikleri takım elbise ve kravatla mahkemeye çıkıyorlar. Onların bu halini gören hâkim de hemen kararını veriyor ve cezada iyi halden indirime gidiyor. Adam konuşmasa, sorulan sorulara duymadım, bilmiyorum, görmedim, yapmadım diye cevap verse bile karşısında yakışıklı ve uysal bir kişi gören hâkim indirim yetkisini kullanıyor. Adam cezadan tümüyle yırtacağını bilse cezaevi tuvaletine belki takım elbisesini çıkarmadan gider. İşte tutuklulara tek tip giysi vermenin bir yararı daha. Böylece herkesin görüntüsü hâkim karşısında eşit olacağından bazıları haksız yere ceza indirimi alamayacaktır. Biz bu konuyu genel olarak düşünmekteyiz. FETÖ tutuklusu sanıkların isyankâr davranışları bu konunun gündeme gelmesine yararlı olmuştur. Ancak tek tip giysi sadece FETÖ tutukluları için düşünülmemeli, belirli bir suç grubuna giren tutukluların tamamına uygulanmalıdır.